In 2004 was Nederland gedurende een half jaar voorzitter van de EU, Jan-Peter Balkenende was op dat moment premier en gaf het voorzitterschap gestalte. Elk half jaar neemt een andere vertegenwoordiger van één van de lidstaten het voorzitterschap op zich. De voorzitter leidt de vergaderingen en draagt zorg voor opstellen van de agenda. Tevens speelt de voorzitter een belangrijke rol bij het tot stand komen van wetten en beleid. In 2016 zal Nederland opnieuw een half jaar lang voorzitter zijn van de EU; dat zal dan de elfde keer zijn dan Nederland deze rol vervult.
Laten we eens terugblikken hoe het voorzitterschap in 2004 is verlopen en tot welke resultaten het heeft geleid. Onder het voorzitterschap van Nederland zijn belangrijke stappen gezet in de toetredingen van Kroatië, Roemenië, Bulgarije en Turkije tot de EU en inmiddels behoren Roemenië en Bulgarije daadwerkelijk tot de EU.
Daarnaast stelde Nederland het Haags Programma op. Hierin waren asielbeleid, bestrijding van terrorisme, integratie en het beveiligen van de buitengrenzen van de EU belangrijke punten. Het Haags Programma werd goedgekeurd door de Europese Raad.
Andere belangrijke zaken die Nederland bewerkstelligde onder haar voorzitterschap waren het vereenvoudigen van diverse (bureaucratische) Europese wetten, het wegnemen van fiscale belemmeringen voor fusies en het aanhalen van buitenlandse betrekkingen met bijvoorbeeld India en China. Ook was de EU sterk betrokken bij de ontwikkelingen in crisisgebieden onder het voorzitterschap van Nederland, bijvoorbeeld in Oekraïne en Sudan.
Verder maakte Nederland zich sterk voor het versterken van de militaire capaciteit van de EU en werden lidstaten verplicht het beroepsonderwijs te versterken. Er werd een akkoord bereikt over het beheer van mijnafval, zodat milieurampen beter voorkomen konden worden. En werden maatregelen om een schoner en stiller wegverkeer te bewerkstelligen aangenomen. Rijbewijzen werden binnen de EU eenduidiger gemaakt, om vervalsing tegen te gaan. Tenslotte werd er een akkoord bereikt over gelijke behandeling van mannen en vrouwen door verzekeringsmaatschappijen betreffende uitkeringen en premies.
Het voorzitterschap van de EU is dus een belangrijke aangelegenheid, omdat het betreffende land dat de voorzittersrol heeft aandacht kan vragen voor zaken die door het desbetreffende lang van belang worden geacht. Het voorzitterschap van Nederland in 2004 is door de Inspectie Ontwikkelingssamenwerking en Beleidsevaluatie (IOB) beoordeeld, om er lessen voor de toekomst uit te trekken.
In 2016 zal Nederland opnieuw een half jaar voorzitter van de EU zijn. Het voorzitterschap is nu iets anders geregeld dan in 2004, want het voorzitterschap wordt door drie landen gezamenlijk vormgegeven. Nederland zal in deze met Malta en Slowakije samenwerken om het voorzitterschap gestalte te geven. Hier wordt reikhalzende naar uitgekeken, aangezien dit weer een moment is waarop Nederland veel inspraak binnen het EU beleid heeft, om op die manier Nederlandse speerpunten naar voren te brengen.
